2
گروه حدیث، جامعه المصطفی العالمیه، اصفهان، ایران
چکیده
قاعدۀ سیاق یکی از قواعد عرفی زبان و در زمرۀ قراین پیوستۀ لفظی بوده که حجیت آن امری عقلایی است. استفاده از این قاعده در علومی چون فقه و اصول، بلاغت، تفسیر و علوم قرآن متداول است. نادیده گرفتن این قرینه در تفسیر قرآن و جدا نمودن آیات از سیاق آن‌ها، منجر به بروز خطا در کشف مراد خداوند و ابتلا به تفسیر به رأی می‌گردد. با توجه به اینکه حضرت ابراهیم(ع) نقش مهمی در شکل‌گیری جامعۀ توحیدی داشته و داستان زندگی آن حضرت، آموزنده و پرفراز و نشیب است، داشتن تحلیل صحیح از آن ضروری می‌نماید. در آیات مربوط به این داستان برخی مفسران بر اثر نادیده گرفتن سیاق دچار آسیب گشته‌اند. به همین دلیل بررسی سیاق این آیات حائز اهمیت است. پژوهش پیش رو بر آن است تا با روش تحلیلی توصیفی و شیوۀ کتابخانه‌ای، گونه‌های استفاده از این قرینه را در آیات مورد بررسی قرار داده و بدین پرسش پاسخ دهد که گونه‌های کاربرد سیاق در کشف مراد الهی از آیات داستان حضرت ابراهیم(ع) چیست؟ در این راستا با بهره‌گیری از برخی تفاسیر فریقین کشف گردید که سیاق منجر به تضییق معنای"آل ابراهیم" و"تطهیر"و توسعۀ معنای امتنان می‌گردد؛ معنای واژۀ"صَرَّۀ"و مفهوم برخی عبارت‌ها از جهت خبری یا انشایی بودن توسط سیاق مشخص می‌شود. همچنین تعیین مرجع ضمیر در واژه‌های"الیه"،"شیعته"و "أَذِّن"، و مصداق یابی کلماتی مانند ناس، بُشری، بلد، والد و ولد از کاربردهای سیاق است. تفسیر صحیح استغفار حضرت ابراهیم(ع) و محدودۀ علم آن حضرت نیز با بهره‌گیری از این قاعده تبیین می‌گردد.
)