معناشناسی تفسیر واژه «کَما» با تکیه بر هندسه آیات دارای آن

نوع مقاله : علمی، ترویجی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد مدرسه عالی خواهران جامعة المصطفی العالمیه خراسان

2 استادیار گروه قرآن و علوم مدرسه عالی قرآن و حدیث جامعة المصطفی العالمیة خراسان

چکیده

«کَما» واژه‌ای مرکب و در معانی تشبیه، تعلیل، استعلا و وصف مورد بحث اهل ادب است، اما این پژوهش  با رویکرد توصیفی و بر مبنای تفاسیر ادبی قرآن به تحلیل آیات دارای «کَما» پرداخته است، زیرا قرارگرفتن «کما» در آیات نشان می‌دهد که اغلب بین دو گزاره مستقل بوده و جملات بعد از آن، جملاتی خبری است که تحقق و ثبوت امری در گذشته یا استمرار آن از گذشته به حال را می‌رساند. این ساختار نقش ارتباط بخشی مهمی بین عبارات کلام دارد که در فهم به بعد اکتفا ننموده، بلکه با قبل اتصال معنایی را تکمیل می‌کند. کارکرد خاص معنای این واژه  با در نظر گرفتن فاعلیت حدث بعد کما نشان می‌دهد که گاه رویکرد تنبه دادن دارد، گاه در مقایسه گزارهای طرفین برای رسیدن به شباهت‌ها و تفاوت‌هاست و گاه با استناد به گذشته، برای احتجاج، تعلیل، استنتاج و گزینش، توازن را به مخاطب نشان می‌دهد که در جهت هدایتی عبرت گرفتن، شناخت سیر تاریخی، تکرار تجربه گذشتگان، یادآوری بشارت و انذارها، امتداد عقبه فکری، تمییز درگزینش‌های پیش‌رو، شباهت‌های اعتقادی و موازنه رفتاری کارایی دارد.

کلیدواژه‌ها


  • قرآن کریم

    • ابن هشام، عبد الله بن یوسف(بی‌تا)، مغنی اللبیب، چ4، قم: کتابخانه حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی.
    • ابوحیان، محمد بن یوسف(1420)، البحر المحیط فى التفسیر، لبنان: دار الفکر.
    • جمالی، مصطفی(1393)، مغنی الفقیه، ج2، قم: دار الفکر.
    • حسن، عباس(1367)، النحو الوافی مع ربطه بالأسالیب الرفیعة و الحیاة اللغویة المتجددة، چ2، تهران: ناصر خسرو.
    • حقى برسوى، اسماعیل بن مصطفى(بی‌تا)، تفسیر روح البیان، بیروت: دار الفکر.
    • حویزى، عبدعلى بن جمعه(1415)، تفسیر نور الثقلین، چ4، قم: اسماعیلیان.
    • خطیب، ظاهر یوسف(بی‌تا)، المعجم المفصل فی الأعراب، چ4، بیروت: دار الکتب العلمیة.
    • دقر، عبد الغنى(بی‌تا)، معجم القواعد العربیة فی النحو و التصریف، قم: الحمید.
    • رازى، ابوالفتوح، حسین بن على(1408)، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد: بنیاد پژوهشهاى اسلامى.
    • زمخشرى، محمود بن عمر(1407)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل، چ3، لبنان: دار الکتاب العربی.
    • سلیمی، محمدرضا و روح‌انگیز شرفی(1394)، «بررسی ساختار وابعاد روشِ تحقیقِ کیفیِ پدیدارشناسی»، تهران: کنفرانس علوم انسانی روانشاسی وعلوم اجتماعی.
    • صفایى، غلامعلى(1387)، ترجمه و شرح مغنی الأدیب، چ8، قم: قدس.
    • طباطبایى، سید محمدحسین(1374)، تفسیر المیزان، چ5، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    • طبرسى، فضل بن حسن(1375)، تفسیر جوامع الجامع، 6جلد، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوى.
    • ــــــــــــــــــــــــــ(بی‌تا)، ترجمه تفسیر مجمع البیان، تهران: فراهانى.
    • قونوى، اسماعیل بن محمد(1422)، حاشیة القونوى على تفسیر الإمام البیضاوى و معه حاشیة ابن التمجید، لبنان: دار الکتب العلمیة.
    • کاشانى، فتح‏الله بن شکرالله(بی‌تا)، منهج الصادقین فی إلزام المخالفین، تهران: کتابفروشى اسلامیه.
    • کلینی محمدبن یعقوب(1407)، الکافی، تحقیق و تصحیح:‌ على اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
    • ماوردى، على بن محمد(بی‌تا)، النکت و العیون تفسیر الماوردى، لبنان: [بی‌نا].
    • محلى، محمد بن احمد(1416)، تفسیر الجلالین، لبنان: مؤسسة النور للمطبوعات.
    • مدنى، علیخان بن احمد(بی‌تا)، الحدائق الندیة فی شرح الفوائد الصمدیة، قم: ذوی القربى.
    • مقاتل بن سلیمان(1423)، تفسیر مقاتل بن سلیمان، لبنان: دار إحیاء التراث العربی.
    • میبدى، احمد بن محمد(1371)، کشف الاسرار و عدة الابرار، چ5، تهران: امیر کبیر.
    • یعقوب، امیل(1367)، موسوعة النحو و الصرف و الإعراب، بیروت: دار العلم للملایین.‏