بررسی واژگان قرآنی مرتبط با «تربیت سیاسی» با تأکید بر روابط خارجی

نوع مقاله : علمی، ترویجی

نویسندگان

1 دکتری تخصصی مدرسی معارف اسلامی، دانشگاه معارف اسلامی قم/ سطح4 فقه و اصول، حوزه علمیه خراسان

2 طلبه سطح ۴ تخصصی تفسیر تربیتی مکتب نرجس(س) مشهد مقدس

چکیده

حکومت، تنظیم کننده روابط بین ملت‌ها و سیاست‌های برون مرزی است، اما این کار بدون ارتباط با مردم میسر نیست. این پژوهش با روش توصیفی، تحلیلی به بررسی واژگان قرآنی مرتبط با «تربیت سیاسی» با تأکید بر روابط خارجی در آیات یکم تا نهم سوره ممتحنه با تکیه بر آرای مهم‌ترین تفاسیر شیعه و سنی و آموزه‌های فقه سیاسی پرداخته است. نتایج و یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد آیات قرآن و همچنین سیره نبوی در معاهدات، نامه‌ها و غیره در زمینه ایجاد رابطه با جوامع دیگر و غیر مسلمان، گویای این است که اسلام دین ارتباط است، اما برای این ارتباطات حدود گذاشته است و همچنین اصول برگرفته از آیات آغازین سوره «ممتحنه» در مبنای روابط خارجی عبارت‌اند از: اصل اسوه‌پذیری در روابط، پرهیز از دوستی و اعتماد به دشمنان خدا، عدم اعتماد به دشمن با تدبیر هوشمندانه و مدبّرانه، عدم ترجیح منافع شخصی بر مصالح جامعه اسلامی، همراهی معنویّت و سیاست در روابط خارجی و اصل جذب و جلب در روابط خارجی. روش‌های پیاده‌سازی این اصول غالباً روش‌های شناختی، اعطای بینش و تقویت خردگرایی است که در کنار روش‌های رفتاری مانند عبرت گرفتن، مدارا نمودن و اسوه گزینی به کار گرفته می‌شود.

کلیدواژه‌ها


  • * قرآن کریم

    • ابن الجوزى، أبو الفرج عبد الرحمن(1412)، المنتظم فى تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق: محمد عبد القادر عطا و مصطفى عبد القادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة
    • باقری، خسرو‌(1399)، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، تهران: انتشارات مدرسه.
    • بغوى، حسین بن مسعود(1420)، تفسیر البغوى المسمى معالم التنزیل، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    • تمیمى آمدى، عبدالواحد بن محمد(1410)، غرر الحکم و درر الکلم، قم: دارالکتاب الاسلامی.
    • ثعلبى، احمد بن محمد(1422)، الکشف و البیان المعروف تفسیر الثعلبی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    • حاجی ده آبادی، محمدعلی(بی‌تا)، درآمدی بر نظام تربیتی اسلام، قم: جامعة المصطفی` العالمیّة.
    • حسینی خامنه‌ای، سید علی(1385)، سیاست‌های کلّی نظام(ابلاغی از سوی مقام معظّم رهبری).
    • حسینی خامنه‌ای، سید علی(1395)، بیانات در مراسم بیست‌ و هفتمین سالگرد رحلت امام خمینی9.
    • حسینی خامنه‌ای، سید علی(1400)، بیانات در دیدار با دولت دوازدهم.
    • خلوصی، محمد حسین(1398)، «فرایند تربیت سیاسی در نظام سیاسی»، مجموعه مقالات چهارمین کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی، ج4، تهران: آفتاب توسعه.
    • دانش پژوه، مصطفی(1390)، مقدّمه علم حقوق، چ4، تهران: سمت.
    • داودی، محمد و مهدی فاضلی دهکردی(1393)، «بررسی اهداف تربیت سیاسی در قرآن با تأکید بر مبانی و اصول تربیتی»، دو فصلنامه آموزه‌های تربیتی در قرآن و حدیث ش2.
    • رازى، حسین بن على(ابوالفتوح) (1408)، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد: بنیاد پژوهش‌هاى اسلامى.
    • راغب اصفهانى، حسین بن محمد(1374)، ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن(راغب اصفهانى)، تهران: انتشارات مرتضوی.
    • رسعنى، عبدالرزاق بن رزق‏الله(1429)، رموز الکنوز فى تفسیر الکتاب العزیز، مکه مکرّمه: مکتبة الأسدی.
    • رضایی اصفهانی، محمدعلی، با همکاری جمعی از پژوهشگران قرآنی(1388)، تفسیر قرآن مهر، ج20، قم: انتشارات پژوهش‌های تفسیر و علوم قرآن.
    • سبحانى، جعفر(1385)، فروغ ابدیت تجزیه و تحلیل کاملى از زندگى پیامبر اکرم`، چ20، قم: بوستان کتاب.
    • سلیمی، عبدالحکیم(1391)، حقوق بین الملل اسلامی، قم: نشر المصطفی.
    • ضیایی بیگدلی، محمدرضا(1375)، اسلام و حقوق بین الملل، تهران: گنج دانش.
    • طباطبایى، سید محمدحسین(1374)، تفسیر المیزان، چ5، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    • طبرانى، سلیمان بن احمد(2008م)، التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم(الطبرانى)، اردن: دارالکتاب الثقافی.
    • طبرسى، فضل بن حسن(بی‌تا)، ترجمه تفسیر مجمع البیان، 27جلد، تهران: فراهانى.
    • طوسی، محمد بن حسن(بی‌تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    • طیب، عبدالحسین(1369)، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران: [بی‌نا].
    • عابدینی، روح الله و همکاران(1399)، «تربیت سیاسی از منظر قرآن کریم با رویکرد تدبّر سورهای روح الله»، دو فصلنامه علمی علوم اسلام از دیدگاه تربیتی، ش14.
    • عسکرى، سید مرتضى(1378)، عقاید اسلام در قرآن کریم، ترجمه محمد جواد کرمى، تهران: [بی‌نا]..
    • عسکرى، سید مرتضى(1382)، نقش ائمّهD در احیاى دین، ج‏1، تهران: [بی‌نا].
    • عمید زنجانى، عباسعلى(1421)، فقه سیاسى، چ4، تهران: انتشارات امیر کبیر.
    • فیض کاشانى، محمد(1415)، تفسیر الصافی، تهران: مکتبة الصدر.
    • قرشى، على اکبر(1371)، قاموس قرآن، چ6، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
    • قرطبى، محمد بن احمد(1364)، الجامع لأحکام القرآن، تهران: ناصر خسرو.
    • قمى، على بن ابراهیم(1363)، تفسیر القمی، چ3، قم: دار الکتاب.
    • کاشانى، فتح‏الله بن شکرالله(بی‌تا)، منهج الصادقین فی إلزام المخالفین، 10جلد، تهران: کتابفروشى اسلامیه.
    • کوفى، فرات بن ابراهیم(1410)، تفسیر فرات الکوفی، تهران: وزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی.
    • گلستانی(1383)، «منفعت‌طلبی ویژگی ذاتی انسان»، حدیث زندگی، ش16.
    • محدّث قمى، شیخ عباس(1379)، ‏منتهى الآمال فی تواریخ النبی و الآل، قم: دلیل.
    • مقاتل بن سلیمان(1423)، تفسیر مقاتل بن سلیمان، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    • مکارم شیرازى، ناصر(1371)، تفسیر نمونه، چ10، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
    • موسوی خمینی، سید روح الله(1391)، شرحی بر دعای سحر، تهران: مؤسّسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی9.
    • موسوی خمینی، سید روح الله(1392)، صحیفه نور، تهران: مؤسّسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی9.‏