جلوه‌های زیبایی شناختی تصویر در داستان حضرت موسی(ع) (مطالعه موردی تشبیه، استعاره و کنایه)

نوع مقاله : علمی، ترویجی

نویسنده

گروه ادبیات عرب، جامعة المصطفی العالمیة نمایندگی خراسان، مشهد، ایران

چکیده

تصویرپردازی و تصویرسازی از مهم‌ترین ابزارهای تأثیرگذار بر اندیشه‌های انسانی است. قرآن کریم مفاهیم معنوی و انتزاعی را به شکل ساخت‌های مادی مجسم سازی نموده و تصویرهای پویا و مؤثر در ذهن مخاطب می‌آفریند. به تعبیری میان امور معنوی و انتزاعی و ساختارهای حسی و مادی پیوند ایجاد نموده و مشترکات آن دو را برجسته و ملموس می‌سازد و مخاطب را به تفکر و تعقل وا می‌دارد. توصیف هنرمندانه یک پدیده، در بستر داستان مخاطب را دلباخته خود نموده و بهترین شیوه انتقال آموزه‌های دینی است.‌ داستان حضرت موسیG به عنوان گسترده‌ترین قصه‌ قرآنی سرشار از تصویرپردازی‌های زیباست که احساسات و اندیشه مخاطب را به خود واداشته و او را شیفته خود نموده است. بر این مبنا، پژوهش حاضر به روش توصیفی، تحلیلی از منظر زیبایی‌شناختی به متن داستان حضرت موسیG در قرآن کریم نگریسته و سه مؤلفه تصویرسازِ «تشبیه»، «استعاره» و «کنایه» را با هدف ارائه تصویری عینی از زوایای مختلف بینش و اندیشه بنی‌اسرائیل مورد بررسی قرار داده است.

کلیدواژه‌ها


  • قرآن کریم

    • ابن بابویه، محمد بن على(1385)، علل الشرائع، چاپ اول، قم: کتاب فروشی داوری.
    • ابن‌منظور، محمد بن مکرم(بی‌تا)، لسان العرب، چاپ سوم، بیروت: دار صادر.
    • ابن‌هشام، عبدالله‌بن یوسف(بی‌تا)، مغنی اللبیب، چاپ چهارم، قم: کتابخانه آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی8.
    • بغدادى، علاءالدین على بن محمد‌(1415)، لباب التاویل فى معانى التنزیل، چاپ اول، بیروت: دار الکتب العلمیه.
    • بلاغى، نجفى محمد جواد(1420)، آلاء الرحمن فى تفسیر القرآن، چاپ اول، قم: بنیاد بعثت.
    • تفتازانی، سعدالدین مسعود بن عمر(1411)، مختصر المعانی، چاپ اول، قم: دارالفکر.
    • ـــــــــــــــــــــــــــــ(بی‌تا)، کتاب المطول و بهامشه حاشیة السید میرشریف‏، چاپ چهارم، قم: مکتبه الداوری.
    • ثعلبى نیشابورى، ابواسحاق احمد بن ابراهیم(1422)، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، چاپ اول، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    • جازم، علی و مصطفی امین(1431)، مصطفی، البلاغة الواصحة، چاپ اول، کراچی: مکتبة البشری.
    • جرجانی، عبدالقاهر بن عبدالرحمان(بی‌تا)، أسرار البلاغة فی علم البیان‏، چاپ اول، بیروت: دار الکتب العلمیه.
    • حقى بروسوى، اسماعیل(بی‌تا)، تفسیر روح البیان، بیروت: دارالفکر.
    • حمد، غانم قدوری(1424)، الدراسات الصوتیه عند علماء التجوید، چاپ اول، عمان: دار عمار.
    • راغب اصفهانى، حسین بن محمد(بی‌تا)، مفردات ألفاظ القرآن،‏ چاپ اول، بیروت: دار القلم‏.
    • رافعی، مصطفى صادق(2005)، اعجاز القرآن والبلاغة النبویة، چاپ هشتم، بیروت: دار الکتاب العربی.
    • رضایی، غلامعباس و سید پیمان حسینی(1391)، «تصویرپردازی هنری با تکیه بر تشبیه، مجاز، استعاره و کنایه» پژوهشنامه نقد ادب عربی، شماره 3، ص 143-165.
    • زحیلى، وهبة بن مصطفی(1418)، التفسیر المنیر فى العقیدة و الشریعة و المنهج، چاپ دوم، بیروت: دار الفکر المعاصر.
    • زمخشری، محمود(بی‌تا)، اساس البلاغة، چاپ اول، بیروت: دار صادر.
    • ــــــــــــــــ(1407)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، چاپ سوم، بیروت: دار الکتاب العربی.
    • سبکى، على بن عبد الکافى(بی‌تا)، عروس الأفراح فی شرح تلخیص المفتاح‏، تحقیق: هنداوی، عبدالصمد، چاپ اول، بیروت: المکتبة العصریة.
    • سیدی، سید حسین(1387)، «مؤلفه‌های تصویر هنری در قرآن» فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز، پیاپی27، ص 105-115.
    • سیوطی، جلال‌الدین(1404)، الدر المنثور فى تفسیر المأثور، قم: کتابخانه آیة الله مرعشى نجفی8.
    • شادی، محمد ابراهیم(1416)، اسالیب البیان و الصورة القرآنیة، چاپ اول، مصر: دانشگاه الازهر.
    • شاذلی، سید بن قطب بن ابراهیم(1425)، التصویر الفنی فی القرآن، چاپ شانزدهم، قاهره: دار الشروق.
    • ـــــــــــــــــــــــــــ(1412)، فى ظلال القرآن، چاپ هفدهم، بیروت: دارالشروق.
    • صافى، محمودبن عبد الرحیم(1418)، الجدول فى اعراب القرآن، چاپ چهارم، بیروت: دار الرشید مؤسسة الإیمان.
    • طباطبایى، سید محمد حسین(1417)، المیزان فى تفسیر القرآن، چاپ پنجم، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه قم.
    • طبرسى، فضل بن حسن(1377)، تفسیر جوامع الجامع، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم.
    • ــــــــــــــــــــ(1372)، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، چاپ سوم، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
    • طوسى، محمد بن حسن(بی‌تا)، التبیان فى تفسیر القرآن، مقدمه شیخ آغابزرگ تهرانى، تحقیق: احمد قصیرعاملى، بیروت: احیاء التراث العربى.
    • عرفت‌پور، زینه و حمیده سادات محسنی(1396)، «تصویرپردازی هنری آب به مثابه منشأ حیات و رزق و روزی در قرآن کریم»، مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی، سال اول، شماره دوم، ص 83-11.
    • فخرالدین رازى، ابوعبدالله محمد بن عمر(1420)، مفاتیح الغیب، چاپ سوم، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
    • فراهیدی، خلیل بن احمد(بی‌تا)، کتاب العین‏، چاپ دوم‏، قم: نشر هجرت‏.
    • فیومى، احمد بن محمد(بی‌تا)، المصباح المنیر فى غریب الشرح الکبیر للرافعى، چاپ دوم، قم: ‏ موسسه دار الهجرة.
    • خطیب قزوینی، جلال الدین محمد بن عبدالرحمان(1424)، الایضاح فی علوم البلاغة المعانی و البیان و البدیع، چاپ اول، بیروت: دار الکتب العلمیة.
    • مصطفوى، حسن(1360)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
    • مطلوب، احمد(2007)، معجم المصطلاحات البلاغیة و تطورها، بیروت: مکتبة لبنان ناشرون.
    • نووى جاوى، محمد بن عمر(1417)، مراح لبید لکشف معنى القرآن المجید، تحقیق: محمد أمین الصناوی، چاپ اول، بیروت: دار الکتب العلمیه.
    • هاشمی، سید احمد(1369)، جواهر البلاغة، چاپ ششم، قم: حقوق اسلامی.